Namik Selmani - Të fala nga Çamëria

• 
  Në vend të një eseje për ANTIHARRESËN çame

  

Kemi kohë që gojë pas goje, fjalë pas fjale, vit pas viti e ditë pas dite, presim të falat nga Çamëria. Të falat e memecëruara që duan të deshifrohen nga psikologë, politikanë, filozofë, sociologë e gjuhëtarë të llojllojshëm të të gjithë gjuhëve. Po kaq kohë kemi edhe ne që, me shumë dëshirë, duam që të dërgojmë në ato troje të falat tona. Edhe unë dua të dërgoj sa më shumë të fala në emrin tim e të atyre që shtrëngojnë bastunët në udhët që shkelin. Në emrin tim e të atyre që nuk munda t’ua regjistroj zyrtarisht në ndonjë letër, kasetë, a diktofon modern të gjitha amanetet e tyre të pathëna.

 
Me një Kryeamanet për të shkuar tek trojet prej nga lindën e donin të vdisnin qoftë edhe të varfër. Të atyre të gjallëve që shohin akoma me sytë e veshët e drejtuar nga e përpjeta e Mëllezit të Konispolit, nga ajo hyrje e Qafës së Botës me shpresë se një ditë do të shkojnë të zgjojnë djepet e fshehura mes gërmadhave, të zgjojnë mullinjtë e vajit dhe lëmenjtë e drithit. Që të zgjojnë dasmat e lindjet e fëmijëve. Që të zgjojnë zërat e ezaneve në faljen hyjnore të besimtarëve të shumtë. …Për të dërguar atje, te varret e të parëve, ca lule fjalësh, ca lule të freskëta nderimi e mirënjohjeje për atë që na dhanë më tepër forcë e kurajo në palcën e trupit, të kujtesës sonë kombëtare, në palcën e këngës e të valles, të bëmave e ndodhive të tjera që bëjnë së bashku zinxhirin e historisë së kombit tonë zulmëmadh atë që ata kishin më të mirë.. Më të bukur. E mjaftueshme që edhe të gjithë monumentet nuk i mbajnë dot.

Po heshtja akoma varet e trishtë dhe tragjikshëm në qiellin që na kaltëron të gjithë njëlloj viset e përbashkëta. Shumë më e trishtë se këpucët e mbetur te një prag pa patur mundësi që të marrin udhë të largëta, qoftë edhe mes tufanesh. Shtrihet në valët e Detit Jon dhe fëshfërima e ullinjve nuk e bën dot të gjallë. Heshtja varet akoma e trishtuar në komfortet e zyrave ajërngrohta e ajërftohta të shteteve, këtu, në Shqipëri, në Greqi, në Amerikë, në Evropën e madhe që kërkon sa më shpejt të bashkojë flamujt, paratë, gazet e hallet, të hapë sa më shpejt udhët, të ngrejë trarët e doganave ku kalojnë dashuri të reja , mallra nga më modernët , disqe këngësh ku me gjuhë simbolike thuren himne për paqen e luftrat e kaluara (por jo të harruara) e harrohet se ende në Jug të Ballkanit një e drejtë e madhe vazhdon të mohohet egërsisht.

 

Vite më pare, tek ndiqja linjën e historisë me anë të dokumentit e të gojëdhënës , me anë të këngës e legjendës, bashkë me të rejat që mora nga arkivat paksa të mykur, por dhe aq të mistershëm, jetova emocionalisht një fakt të bukur. Shumë madhështor. Shumë jetëgjatë në kujtesën individuale e kombëtare. Kur në Vlorë shpallej Mëvetësia bashkë me sinjalet e mekët të morsit që dërgonte në Shqipëri e në botë lajmin e gëzuar, populli i thjeshtë që nuk mund ta bënte këtë gjë, kishte vendosur që ta niste në mënyrë shumë origjinale këtë kumt gazi. Këtë kumt lavdie kombëtare . Edhe pse firmat e fuqive të kohës vendosnin në letrën e bardhë Firmat e Gjaku. Firmën e Copëtimit, të kafshimit të lukunive fqinje. Të bekuar nga më të mëdhenjtë e kohës. Për ta ndarë nga trojet amtare dhe nga trungu amë Çamërinë dhe Kosovën. Nga maja e Kaninës, në Shpirag, në Tomor, në malet e Librazhdit e të Gramshit deri tutje në Korçë e Devoll nisën të ndizeshin ca zjarre habertare. Ca zjarre me një Kod pagan por aq të njohur prej kohërash në këta male. Një kod që deshifrohej me gjuhën e zemrës e të qëndresës që kishte kah mot i gjallë në palcën e tokës shiptare. Në një farë mënyre zjarret ishin të fala që niseshin nga Vlora e tejmbushur me valë deti e gëzimi për trojet e tjera amtare deri larg në Kosovë. Me valë lotësh dhe dallgë këngësh të reja. Secila gjuhë e atyre zjarreve dukej sikur thoshte : “Të fala nga Vlora e Flamurit!”.
E më tej, meditimi për të falat njerëzore vjen e stiset në ca mure të lartë që të ndërtojnë njëherësh me një shpejtësi prej rrufeje Kalanë e Mallit, Kalanë e së Drejtës. Ashtu të ngritura përjetesisht që kur njeriu i gjallë u largua disi nga njeriu i tij i njohur e i dashur. Të fshehura në rrobat trupit, në samarët e kuajve apo në lakadredhat e trupit të gamileve sahariane që mërgonin sa në kurrizet e pjerrëta thikjane të maleve aq edhe në hapësirat e largëta të shkretëtirave pa anë fjalët e shtrenjta. Të fshehura në ca hejbe të leshta të hedhura në sup e të varura apo edhe në valixhet turistike e diplomatike.. Të futura në ca kupëza të drunjta ku gratë nikoqire kanë futur ca thella bakllavaje feste, një dorë me bajame të sapovjela, ca fiq të bluar, një shami të qëndisur nga duart e vashazve për larg,…një shami të bardhë për kokat e thinjura të gjysheve të kërrusura nga hallet. një liko Përmeti a Berati, pas të cilave do të shpërthenin si fontana nafte fjalët e lumtura e të dhembshura. Populli i kërkoi ndihmë korbave të zinj, pëllumbave, hënës, diellit, erës, valës së detit , gjemive që i çonin larg detet… Të gjithë kemi jetuar paksa në atmosferën e këngës së nizamit anonim që këndonte nga Qabeja e largët: “Falni me shëndet nënesë /Të dy të m’i shesë/T’i bëjë nigjah së resë “

Jetoi dhe jeton shumë vrullshëm edhe në ditë tona kjo Urë përshëndetjeje brezash sa në prehërin e nënave të mbushura me aromën e mollëve e të ftonjve aq edhe në fjalët e anonimta që jepeshin me një mijë e një amanete. Sa në dhuratat simbolike që vetëm një mall i patreguar mund ta sajonte aq bukur aq edhe në këngët dhimbjembushura, të cilat këngëtari popullor donte t’i niste për në udhët e largëta me flatrat e pëllumbave postjerë, apo me dallandyshet që stinonin rregullisht në vise të banuara e të pabanuara. Për të ardhur sot në epokat moderne ku mollëzat e gishtërinjve me shpejtësi e formulojnë në harkun e minutës urimin e mallin paçka se sytë fshehin tradhëtisht pikën e lotit të mallit.
Brenda këtj kumti njerëzor të falash përherë ka patur e do të ketë dy stacione . Dy porta të hapura, që i bashkon drithërima e malli. Ka kohë që me Çamërinë po prishet Ligji i përjetshëm i të falave. Ajo, si nënë e dhembshur e di shumë mirë këtë gjë. Nuk harron që ta futë në atë kujtesë të re. Ata që duan të falsfikojnë historinë e Çamërisë, duan ta kthejnë atë në një ishull robinsonian ku të përkundet thekshëm vetmia e drurëve, e shtëpive të rrëzuara, e udhëve që presin të shkelin ata që u rritën duke i përkëdhelur gur më gur e plis më plis nuk do të arrijnë kurrë që të bëjnë një gjë të tillë. Kam kumbar në këtë këtë betejë Antiharrese Të vërtetën e madhe që asnjë s’e mund dot në tapetin e diplomacive evropiane e botërore.

 
Pres e pres të fala nga Çamëria ashtu si dhe dua që t’ia dërgoj një shportë të madhe me këngë, ninulla të reja që lindën në këto 65 vjet, si dua t’i dërgoj fjalët e atyre që në tërë këto vite kanë gdhendur me durim dashuri, kuarajo fjalët e historisë së saj, tingujt e këngëve për të. Kanë gdhendur në fletët e mermerta të maleve në qytetet e Vendit amë që i priti i dha pjesën e kafshatës së tyre. Dua t’i dërgoj atë nderim që ajo Nanë e dhembshur golëmjaltë duhet të ketë për tërë ata që e kanë gdhendur shpirtin e saj në ngjyrat e telajeve të pikturave jo vetëm në Shqipëri, por edhe në vendet e tjera të botës. Epoka e madhe e autostradave ajrore e hënore, e komunikimit mijërakilometërsh tokësor, kekurudhor, elektronik nuk ma ka fashitur atë që kam në Arkëzën e mallit për Çamërinë.
O, jo, kurrë në jetë të jetëve.