Nga Danel CANA
Kjo është ngjarje e viti 1992. Në ato kohë isha me djalin e vogël në spitalin “Dhurudi” të Janinës. Nuk kisha akoma dokumenta që të shkoja në vënde të tjera të greqisë dhe për t’ju shmangur mbledhjes së policisë, e cila kapte sa refugjatë shikonte rrugës, apo në ambiente të tjera dhe i mblidhte në qëndrën e policisë, nga ku i nisnin për në Kakavijë.
Kjo punë ishte e shpeshtë, kaq e shpeshtë saqë dëgjoje policat të bisedonin, sapo ngriheshin në mëngjez, duke pirë kafen e mëngjezit, thoshin: – Ika unë, se do dal për gjah tani!
Kjo shprehje ishte bërë si batuta e ditës.
Ato kohë një mbesa ime ishte e martuar me një grek, në qytetin e bukur të Çamërisë, në Parga.
Meqënëse ajo kishte lindur fëmijën e parë, mendova të shkoja një xhiro andej, me atë rast shikoja dhe njerzit, familjen ku jetonte.
Kishe dy rrugë të shkoje në Parga. Ose do shkoje Janinë – Arta – Prevezë – Pargë ose rruga tjetër më e shkurtër ishte nga Gumenica. Autobuzi ishte për Gumenicë direkt, pastaj do merrje autobuzin Gumenicë – Parga.
Për të shkuar shkova kollaj dhe nuk pata probleme, as kontrolle rrugës dhe as ndalesa.
Parga ishte qytet bregdetar në gji të vogël, kishte një shtrirje të bukur, kodrat mbushur me ullinj shekullor dhe kokërr-madh që ishin edhe për vaj edhe për të ngrënë. Vjeljen e tyre e bënin me disa rrjeta plastike, të cilat i linin pothuajse të hapura gjatë gjith kohës.
Atëherë pata rastin të vizitoja për herë të parë edhe kalan e Pargës e cila ishte ndërtuar në kohën e sundimit Venecian dhe nga ana perëndimore binte thikë mbi det.
Kishte një pozicion strategjik dhe një histori krenare për mbrojtjen e Pargës.
Atë kështjellë e kishte blerë Ali Pasha Tepelena nga Anglezët, me flori në dorë dhe gjatë sundimit të tij kishte vendosur aty karakollin dhe garnizonin për mbrojtjen nga deti, me armatimin e kohës, me topa të rëndë, të cilët jan edhe sot si objekte muzeale.
Aty ndëjta gati 15 ditë, mbasi djalin dhe gruan i nisa për në Tepelenë dhe do vinim përsëri për kurim mbas 20 ditësh në Janinë, kështu e bënim kurimin, me ndërprerje.
Ato kohë në Kakavijë na lejonin të hynim me një vërtetim nga spitali dhe shkonim direkt pa problem, merrje firmën tek një doktoreshë që kishin çuar në doganën greke, e cila kontrollonte dokumentin e spitalit, nëse ishte i rregullt apo fallsifikim.
Për t’u kthyer në Janinë do ndiqja përsëri rrugën Parga – Gumenicë – Janinë dhe që andej me autobuzin për Kakavijë.
Kur i hipa autobuzit në Parga, nuk kishte shum pasagjerë . Stacioni i autobuzit ishte përballë postës së policisë, por asnjë polic nuk të ngacmonte në ikje. Hipa në autobuz dhe zura vënd diku na mesi i autobuzit. Autobuzi kalonte nëpër 2-3 fshatra që mblidhte pasagjerë dhe një nga këto stacione ishte edhe fshati i dëgjuar i Paramithisë.
Paramithia ishte qëndra e gjenocidit grek ndaj çamëve, më 1944-45. Shumica e çamëve u larguan nga fshati, të cilët ishin të parët përkrahësit e fesë myslimane, dihet historia, por kishte nga ata që nuk u larguan sepse ishin kthyer në fenë ortodokse.
Autobuzi ndaloi përpara sheshit të fshatit dhe nga xhamat dukej një pamje shum e bukur e fshatit në krahun e djathtë të rrugës për Gumenicë.
Në stacionin ku ndaloi autobuzi, ishte një grup prej 6 policësh, të veshur me uniformat e ndërhyrjes së shpejt, apo trupat e gatshme të sigurimit (asfalies) të cilët e kontrollonin autobuzin se mos kishte ndonjë refugjat shqiptar.
Në fillim hipën pasagjerët që ishin për në Gumenicë, e mbaj mënd si tani ishin katër burra dhe dy femra. Njëra nga këto femrat i dëgjoj policat që flisnin për refugjat shqiptar dhe mbase më kishin parë mua nga xhami se isha në krah të tyre dhe ne dukeshim që nga një km. larg që ishim ndryshe.
Ajo femra ishte rreth 35-40 vjeçe, me flok të shkurtëra dhe veshur me xhinse. E vendosi çantën e dorës mbi sediljen time dhe u ul pranë meje. Unë nuk po flisja, se edhe gjuhën nuk e dija mir atëherë.
Njëri nga policat u shkëput dhe hyri në autobuz e po shikonte fund e krye. I ndali syt tek mua dhe ma bëri me gisht të zbrisja. Vajza çame në moment më hodhi dorën në qafë , si të ishte e dashura ime dhe i tha policit se isha me të. Polici u çudit por ajo me guxim i tha:
- Shiko punën tënde miku im se ky është me mua dhe do shkojmë në Gumenicë.
Unë u hutova për një moment por polici si për të vërtetuar më pyeti mua se ku shkoja. Në Gumenicë, ju përgjigja unë, sepse atje shkoja vërtet. Atëherë tundi kokën polici dhe zbriti.
Kështu i shpëtova vuajtjeve, se kushedi sa do më mbanin brënda deri sa të shkoja në Kakavijë!
Rrugës për në Gumenicë u njoha dhe u prezantova me vajzën. E flanderova ashtu si dija unë por ajo ma ktheu shqip, me një shqipe të bukur si arvanite, më tregoi se ishte nga ky fshat por familja kishte ikur në kohën e luftës në Gjermani. Ajo atje kishte lindur por kishte të afërm këtu dhe kishte disa vite që vinte shpesh, gati çdo vit, bënte edhe pushime në Parga.
Gëzimi im ishte i dyfishtë dhe nuk e harroj atë gjest të asaj vajze. Më është fiksuar edhe një fjal e saj: Edhe andej nga ju, kemi shum nga tanët që ikën për t’i shpëtuar vdekjes.
Po, i thash, e di dhe gëzohem që edhe ju e dini dhe kujtoni.
Ne e dimë, ma ktheu vajza, por ata nuk duan ta dinë dhe ma bëri me kokë nga ana e policave, d.m.th. shteti.
U ndava me të në Gumenicë dhe as emrin nuk ja mësova, as e pyeta dhe as më pyeti për emrin., sepse bëm të tjera biseda deri në mbrritje.
Kjo është ngjarje e viti 1992. Në ato kohë isha me djalin e vogël në spitalin “Dhurudi” të Janinës. Nuk kisha akoma dokumenta që të shkoja në vënde të tjera të greqisë dhe për t’ju shmangur mbledhjes së policisë, e cila kapte sa refugjatë shikonte rrugës, apo në ambiente të tjera dhe i mblidhte në qëndrën e policisë, nga ku i nisnin për në Kakavijë.
Kjo punë ishte e shpeshtë, kaq e shpeshtë saqë dëgjoje policat të bisedonin, sapo ngriheshin në mëngjez, duke pirë kafen e mëngjezit, thoshin: – Ika unë, se do dal për gjah tani!
Kjo shprehje ishte bërë si batuta e ditës.
Ato kohë një mbesa ime ishte e martuar me një grek, në qytetin e bukur të Çamërisë, në Parga.
Meqënëse ajo kishte lindur fëmijën e parë, mendova të shkoja një xhiro andej, me atë rast shikoja dhe njerzit, familjen ku jetonte.
Kishe dy rrugë të shkoje në Parga. Ose do shkoje Janinë – Arta – Prevezë – Pargë ose rruga tjetër më e shkurtër ishte nga Gumenica. Autobuzi ishte për Gumenicë direkt, pastaj do merrje autobuzin Gumenicë – Parga.
Për të shkuar shkova kollaj dhe nuk pata probleme, as kontrolle rrugës dhe as ndalesa.
Parga ishte qytet bregdetar në gji të vogël, kishte një shtrirje të bukur, kodrat mbushur me ullinj shekullor dhe kokërr-madh që ishin edhe për vaj edhe për të ngrënë. Vjeljen e tyre e bënin me disa rrjeta plastike, të cilat i linin pothuajse të hapura gjatë gjith kohës.
Atëherë pata rastin të vizitoja për herë të parë edhe kalan e Pargës e cila ishte ndërtuar në kohën e sundimit Venecian dhe nga ana perëndimore binte thikë mbi det.
Kishte një pozicion strategjik dhe një histori krenare për mbrojtjen e Pargës.
Atë kështjellë e kishte blerë Ali Pasha Tepelena nga Anglezët, me flori në dorë dhe gjatë sundimit të tij kishte vendosur aty karakollin dhe garnizonin për mbrojtjen nga deti, me armatimin e kohës, me topa të rëndë, të cilët jan edhe sot si objekte muzeale.
Aty ndëjta gati 15 ditë, mbasi djalin dhe gruan i nisa për në Tepelenë dhe do vinim përsëri për kurim mbas 20 ditësh në Janinë, kështu e bënim kurimin, me ndërprerje.
Ato kohë në Kakavijë na lejonin të hynim me një vërtetim nga spitali dhe shkonim direkt pa problem, merrje firmën tek një doktoreshë që kishin çuar në doganën greke, e cila kontrollonte dokumentin e spitalit, nëse ishte i rregullt apo fallsifikim.
Për t’u kthyer në Janinë do ndiqja përsëri rrugën Parga – Gumenicë – Janinë dhe që andej me autobuzin për Kakavijë.
Kur i hipa autobuzit në Parga, nuk kishte shum pasagjerë . Stacioni i autobuzit ishte përballë postës së policisë, por asnjë polic nuk të ngacmonte në ikje. Hipa në autobuz dhe zura vënd diku na mesi i autobuzit. Autobuzi kalonte nëpër 2-3 fshatra që mblidhte pasagjerë dhe një nga këto stacione ishte edhe fshati i dëgjuar i Paramithisë.
Paramithia ishte qëndra e gjenocidit grek ndaj çamëve, më 1944-45. Shumica e çamëve u larguan nga fshati, të cilët ishin të parët përkrahësit e fesë myslimane, dihet historia, por kishte nga ata që nuk u larguan sepse ishin kthyer në fenë ortodokse.
Autobuzi ndaloi përpara sheshit të fshatit dhe nga xhamat dukej një pamje shum e bukur e fshatit në krahun e djathtë të rrugës për Gumenicë.
Në stacionin ku ndaloi autobuzi, ishte një grup prej 6 policësh, të veshur me uniformat e ndërhyrjes së shpejt, apo trupat e gatshme të sigurimit (asfalies) të cilët e kontrollonin autobuzin se mos kishte ndonjë refugjat shqiptar.
Në fillim hipën pasagjerët që ishin për në Gumenicë, e mbaj mënd si tani ishin katër burra dhe dy femra. Njëra nga këto femrat i dëgjoj policat që flisnin për refugjat shqiptar dhe mbase më kishin parë mua nga xhami se isha në krah të tyre dhe ne dukeshim që nga një km. larg që ishim ndryshe.
Ajo femra ishte rreth 35-40 vjeçe, me flok të shkurtëra dhe veshur me xhinse. E vendosi çantën e dorës mbi sediljen time dhe u ul pranë meje. Unë nuk po flisja, se edhe gjuhën nuk e dija mir atëherë.
Njëri nga policat u shkëput dhe hyri në autobuz e po shikonte fund e krye. I ndali syt tek mua dhe ma bëri me gisht të zbrisja. Vajza çame në moment më hodhi dorën në qafë , si të ishte e dashura ime dhe i tha policit se isha me të. Polici u çudit por ajo me guxim i tha:
- Shiko punën tënde miku im se ky është me mua dhe do shkojmë në Gumenicë.
Unë u hutova për një moment por polici si për të vërtetuar më pyeti mua se ku shkoja. Në Gumenicë, ju përgjigja unë, sepse atje shkoja vërtet. Atëherë tundi kokën polici dhe zbriti.
Kështu i shpëtova vuajtjeve, se kushedi sa do më mbanin brënda deri sa të shkoja në Kakavijë!
Rrugës për në Gumenicë u njoha dhe u prezantova me vajzën. E flanderova ashtu si dija unë por ajo ma ktheu shqip, me një shqipe të bukur si arvanite, më tregoi se ishte nga ky fshat por familja kishte ikur në kohën e luftës në Gjermani. Ajo atje kishte lindur por kishte të afërm këtu dhe kishte disa vite që vinte shpesh, gati çdo vit, bënte edhe pushime në Parga.
Gëzimi im ishte i dyfishtë dhe nuk e harroj atë gjest të asaj vajze. Më është fiksuar edhe një fjal e saj: Edhe andej nga ju, kemi shum nga tanët që ikën për t’i shpëtuar vdekjes.
Po, i thash, e di dhe gëzohem që edhe ju e dini dhe kujtoni.
Ne e dimë, ma ktheu vajza, por ata nuk duan ta dinë dhe ma bëri me kokë nga ana e policave, d.m.th. shteti.
U ndava me të në Gumenicë dhe as emrin nuk ja mësova, as e pyeta dhe as më pyeti për emrin., sepse bëm të tjera biseda deri në mbrritje.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen